PODRÓŻE PODRÓŻE LITERACKIM TROPEM PODRÓŻE TEMATYCZNE

Oxford Śladem Tolkiena (i moja historia długiej relacji z Mistrzem. )

21 lipca 2019

Zapraszam Was na spacer śladem Mistrza J.R.R. Tolkiena po Oxfordzie, ale zanim to nastąpi, pozwólcie, że opowiem dlaczego pisze Wam o tym tak późno, oraz jakie znaczenie w moim życiu miała literatura Ronalda Tolkiena. Dowiecie się również więcej na temat przewodnika, który dla Was szykuję od kilku miesięcy. Gotowi?

Mój Tolkien, czyli kiedy to się zaczęło?

Mój związek z Mistrzem Tolkienem zaczął się bardzo wcześnie, jako 12 latka spędziłam całe lato czytając Władcę Pierścieni i oglądając ekranizację. Właściwie od tamtej pory,  wszystko stało się w jakiś sposób związane z Śródziemiem ( magiczną kraina wymyśloną przez J.R.R. Tolkiena). Do dziś w wielu miejscach posługuje się elfickim nickiem nadanym mi przez znajomych, równie sfiksowany co ja na punkcie języka elfickiego i Tolkienowskiego świata. 
Jako 12 latka, drukowałam wszędzie mapy Śródziemia i pomniejszych krain i w najróżniejszych wariantach, rozwieszałam je oraz ilustracje z Silmarillionu i Atlasu Śródziemia, na ścianach pokoju. Codziennie rano budziłam się z widokiem na mapę Śródziemia oraz Ardy ( czyli pełnego świata stworzonego przez Tolkiena), krainę Bogów Valinor, znaną tylko tym, którzy przeczytali coś więcej niż Władcę Pierścieni czy Hobbita, ale sięgnęli również do Silmarillionu, Zaginionych czy Niedokończonych Opowieści. 
Wówczas w 12 roku, życia zdecydowałam, że kiedyś odwiedzę te wszystkie miejsca, a później je opisze! Że pójdę na grób Mistrza Tolkiena i podziękuję mu za wszystkie największe wzruszenia jakich doświadczyłem w moim młodym dziecięcym życiu! Na ponad 2500 stron jego wspaniałego świata! ( Wliczając 3 Tomy Władcy Pierścieni, Hobbita, Zaginione i Niedokończone Opowieści, Atlas Śródziemia oraz Silmarillion)

Jeśli chcecie odkryć miejsca związane z Tolkienem, skorzystać z mapek i odnaleźć wszystkie lokacje, które stanowiły Inspiracje do Powstania Śródziemia koniecznie zajrzyjcie do mojego Ebooka:

Unikatowy 289 stronicowy przewodnik Śladem Tolkiena i jego Inspiracji do Śródziemia. Kilkaset miejsc związanych z Tolkienem, jego życiem i twórczością. Jasno wskazane miejsca dojazdu do miejsc, które zainspirowały Tolkiena do stworzenia konkretnych miejsc, regionów, postaci. Gdzie leży prawdziwe Shire? Gdzie znajdziemy dwie wieże w Anglii? Co zainspirowało J.R.R Tolkiena do stworzenia Oka Saurona? Skąd pomysł na wieżę Sarumana? Gdzie znajdziemy bramę do Morii? Na te i dziesiątki innych pytań znajdziesz odpowiedź w przewodniku ( sprzedawanym w formie e-booka), który łatwo zabrać z sobą w podróż oraz skorzystać z gotowych tras na weekend, tydzień a nawet długą podróż po Anglii. Wszystko rozpisane dzień po dniu ze wskazaniem kosztów, adresów oraz dodatkiem interaktywnych map.

OXFORD po raz pierwszy

Oxford odwiedziłam pierwszy raz 6 lat temu, gdy mieszkałam w Londynie (link) – oczywiście po to by pielgrzymować do wszystkich miejsc związanych z mistrzem. Jednak z powodu mojego leniwego towarzystwa, wówczas udało mi się odwiedzić tylko miejsca osadzone blisko centrum. Dopiero w zeszłym roku, podczas naszego wymarzonego Angielskiego Road Tripu mogłam w pełni cieszyć się Mistrzem Tolkienem i zajrzeć wszędzie! Zobaczyłam jego domy ( adresów jest sporo), puby, uniwersytet i ukochane miejsca, w których tworzył, rozwijał się, kochał i walczył z wiatrakami swojej wyobraźni, a także cmentarz gdzie w skromnym nagrobku został pochowany. 


podróż sladem tolkiena po Anglii
Przygotowania do podróży to długa bibliografia, kilka biografii, listy mistrza i opracowania.

Co dają podróże literackim tropem? Dlaczego Was do nich namawiam?

Była to podróż magiczna, którą mogę porównać tylko z innymi podróżami literackim tropem, jak choby z wizytą w opactwie Haworth, u sióstr Bronte, czy w domu Jane Austen w Bath czy Alton. Gdy czytasz o kimś w wielu biografia, gdy podziwiasz czyjś talent, gdy inspiruje Cię czyjaś determinacja, ciężka praca i siła charakteru oraz kreatywność- ciężko nie przeżywać dogłębnie podróży pozwalającej odwiedzić wszystkie z miejsc związanych z prawdziwym idolem.

Palpitacja serca, łzy wzruszenia, okrzyki radości i to nie dający się okiełznać ciepło szczęścia rozlewające się po całym ciele. Tak opisałabym moją podróż śladem Angielskich Pisarzy, moich mentorów, przyjaciół z dzieciństwa ludzi których nigdy nie spotkałam, a którym zawdzięczam tyle emocji. 


Zapraszam Was na spacer, śladem Mistrza Tolkiena, to taki przedsmak tego co czeka na Was w moim przewodniku śladem miejsc związanych z Tolkienem, który możecie kupić tu.


Co więcej będzie w przewodniku niż w tym wpisie?

Podróż ta kosztowała mnie tyle wzruszeń, że nie potrafiłam, opisać jej od razu.  Uznałam, że wymaga ona ode mnie przetworzenia, przetrawienia i głębszej dłuższej wersji. Chciałam, żeby była szerokim rozdziałem w moim przewodniku literackim tropem, który dla Was tworzę. W którym oprócz adresów, które łatwo wygooglać, znajdziecie coś znacznie cenniejszego-. wyselekcjonowane  cytaty z listów, wspomnień i biografii pozwalające zrozumieć odwiedzane miejsce i przeżyć dogłębnie podróż! Tworze dla Was opis tak komplety, że może co niektórym zastąpić fizyczną podróż, śladem twórcy.  

Poniższy wpis, to tylko zajawka, tego co czeka na Was w przewodniku, po za tym tu tylko kawałek o Oxfordzie, a w e-booku, wszystkie pozostałe lokacje po za  Oxfordem również, Birmingham, Leeds inne angielskie ( i nie tylko) lokacje, oraz skrócona biografia twórcy, smaczki z listów i wspomnień oraz dopasowane do miejsc inspiracje literackie. Dowiecie się z mojego przewodnika: Gdzie znajdowała się prawdziwy Minas Tirith? Co stanowiło inspirację dla Minas Morgul  czy też dla Martwych Bagien? Skąd wziął się pomysł na Drużynę Pierścienia? te i inne odpowiedzi już niebawem.


Więcej o przewodniku Znajdziecie na mojej stronie Tryalternative.pl


Krótka Biografia Mistrza J.R.R. Tolkiena

Kim był człowiek, którego ja i rzesza fanów nazywa Mistrzem? Na miano Mistrza trzeba zasłużyć ( tak wypowiadam się tylko na temat mojego Dziadka oraz wyłącznie na temat Tolkiena). Dlaczego? Może przekona Was szybka biografia i lista osiągnięć tego twórcy.

Ciężko wyobrazić sobie by jeden człowiek, mógł zrobić tak wiele w swoim życiu. Zostać profesorem językoznawcą, wykładać na Oxfordzie, znać w różnym stopniu ponad 30 języków, w tym kilkanaście wygasłych, mieć na swoim koncie ponad 100 naukowych publikacji filologicznych, być współtwórcą największego słownika języka angielskiego Oxford English Dictionary  oraz stworzyć w dwóch wariantach pełnoprawny, własny kompletny język Elficki inspirowany walijskim i fińskim. A na koniec bagatela, stworzyć autorski kompletny, wielowymiarowy świat, z mitologią, 12 tomowa historią i być autorem kilkunastu powieści osadzonych w realiach wykreowanego przez siebie świata – Śródziemia i Ardy. Powiedzieć o Tolkienie pisarz -to nic nie powiedzieć. Nie było w historii literatury przed Tolkienem człowieka, który stworzyłby tak kompletny wieloetapowy świat, posiadający własne rasy, religie, historie (zamknięte w 12 tomowej historii Śródziemia) Topografie narysowaną przez mistrza własnoręcznie na setkach map. Architekturę, opisaną i odmalowaną kreską tego samego człowieka oraz mitologię, kosmogonie bogów opisaną w Silmarillionie. Nigdy nie znalazłam odpowiednich słów by oddać podziw dla nieskończonej wiedzy, talentu i pracowitości tego człowieka. Jedynym więc właściwym przydomkiem jest mówienie o nim Mistrz. Niech tak więc zostanie. 


oxford miejsca zwiazane z Tolkienem
Tolkien w Oxfordzie. sladem  Tolkiena w Oxfordzie

Szybki rzut oka na życie J.R.R  Tolkiena przed Oxfordem.

Większą część swojego życia Tolkien spędził w Oxfordzie, jak lubił powtarzać “mam w sobie wiele z Hobbita (…)” . Jego stacjonarny tryb życia, pozwala prześledzić jego losy w mieście, w którym spędził wiele czasu.  Spójrzmy jednak nieco wstecz, życie nie oszczędzało Tolkiena. Mały Ronald przyszedł na świat w 1889 roku w Oranii (kraju, który dziś nie istnieje) w placówce brytyjskiej, gdzie jego ojciec Arthur Tolkien trudnił się Bankowością, Mały Tolkien niezwykle zle znosił upały, dlatego w wieku 3 lata razem z matką Mabel Tolkien i maleńkim bratem Hilarym popłynęli do Anglii, miały być to dłuższe odwiedziny na wyspie, jednak podczas pobytu zastała ich wiadomość o śmierci ojca. Rodzina Tolkienów nigdy więcej nie wróciła do Afryki. Osiedli w Birmingham, gdzie wielokrotnie zmieniali miejsce zamieszkania. To nie był łatwy czas, zdecydowała się przejść na katolicyzm, czemu sprzeciwiła się protestancka rodzina. Wdowa z dwójka dzieci, pozbawiona środków do życia, tułała się w ciężkich warunkach, szukając schronienia w katolickich wspólnotach oraz Oratorium. Mabel zachorowała na cukrzyce i gdy chłopcy mieli po 9 i 7 lat niespodziewanie w wieku 34 lat umarła. Zostawiajac ich pod opieką zaprzyjaźnionego księdza, który od tej pory decydował o ich wychowaniu. Chłopcy ulokowani zostali ( po wielu przeprowadzkach) na pensji u Pani Faulkner. Nastoletni Ronald, właśnie tu poznał 3 lata starszą uroczą i utalentowaną Edith Bratt. Ojciec Franciszek sprzeciwił się tej relacji, bojąc się że wpłynie ona na decyzje o zerwaniu edukacji prze Ronalda, a także ze względu na protestanckie wyznanie Edith.  Zabronił Ronaldowi, kontaktować się z ukochaną, aż do osiągnięcia pełnoletności w wieku 21 lat. A więc przez kolejne 3 lata!

Oxford gdzie zył Tolkien

Przy życiu trzymało Tolkiena pragnienie wiedzy, nieustanne zgłębianie językowych meandrów oraz towarzysze poznani w Szkole Króla Edwarda, z którymi zawarł tajne stowarzyszenie Tea Club, Barrovian Society w skrócie TCBS. Przyjaciele owi to oczywiście : Geoffrey Bache Smith, Christopher Wiseman, i Robert Gilson. 

Niestety życie Tolkien oraz  jego przyjaciół przypada na koszmarne czasy pierwszej wojny światowej, z towarzystwa 4 wybitnych młodych rokujących twórców zostało dwóch. Najbliższy przyjaciel Tolkiena Geoffrey Bache Smith, poległ pierwszego dnia w bitwie Pod Sommą. Ronald przebywał na polu bitwy od lipca do października, a doświadczenia wojenne w Bitwie nad Somma w 1916 roku, nie pozostały bez znaczenia w jego twórczości, w której znajdziemy wiele analogii do wojennych momentów. 

podróz sladem Tolkiena po Anglii Anglia sladem j.r.r. Tolkiena

Przed wyjazdem na wojnę w 1916 Ronald poślubił Edith Bratt. Po powrocie z Francji, rekonwalescencji ukończył studia, oraz objął katedrę początkowo w Leeds później w Oxfordzie. 


Życie Tolkiena w  Oxfordzie

Zycie Tolkiena w Oxfordzie, po powrocie z wojny w 1916 roku, to najspokojniejszy i najbardziej stateczny okres w życiu pisarza. Który tutaj w tym mieście, tworzył, pracował, rozwijał swoja językowe pasje oraz wspierał innych literatów. To w Oxfordzie zaznał radości z budowania własnego domu i rodziny. To tu przyszły na świat jego dzieci. Tolkienowie kilka krotnie się przeprowadzali, ale większą część swego wspólnego zycia spędzili przy Northmoor Road 22 a później 20. Ronald nigdy nie zapomniał, wartości jaką wzniosło w jego życie stowarzyszenie TCBS, dlatego w późniejszych latach, w Oxfordzie zdecydował się stworzyć, podobną społeczność, pierwotnie był to klub Apolausticks ( tłum.”służący oddawaniu się przyjemnością” ale nie ma tu nic sprosnego! poprostu dyskusje literackie). A następnie kolejne literackie bractwo, które z przerwami różną intensywnością trwało od 1933 do 1962 roku. Spotkali się oni co wtorek w Pubie Eagle and Child pod nazwą Inkligowie.


oxford co warto zobaczyc. miejsca zwiazane z Tolkienem
podróz sladem tolkiena w oxfordzie
oxford miejsce gdzie zył Tolkien

Gdzie szukać śladów Tolkiena w Oxfordzie?

Exeter College

Exeter Collage, Turl Street, OX1 3DP

Pierwszym przystankiem podążając śladem Tolkiena, powinno być miejsce, w którym sam Tolkien zaczął przygodę z tym miastem – czyli Exeter Collage. Gdzie w 1911 roku rozpoczął naukę na wydziale filologicznym w zakresie języków klasycznych. W 1913 roku, zdecydował się przenieść do katedry Języka Angielskiego i Literatury, ukończył studia w 1915 roku. To tutaj zastała Tolkiena I wojna światowa.

Sladem Tolkiena po Anglii

Pembroke College

Pembroke Square, St Aldates, OX1 1DW

Jeśli szukamy ducha Tolkiena, to zapewne znajdziemy go w tym miejscu. To tu bowiem Tolkien przez 20 lat wykładał  jako profesor literatury. Od 1925 do 1945 roku. Miejsce to jest szczególne również dla fanów Harrego Pottera, przepiękna kaplica pojawiła się w wielu odcinkach serii o młodym czarodzieju.


podróz do Angli literackim tropem
Anglia sladem literatury Tolkien i Harry Potter

Merton College

Merton Street, OX1 4JD; Merton Street 21

To kolejny przystanej Ronalda Tolkiena, po zakończeniu swej kariery na Pembroke przeniósł się tu, gdzie pracował przez kolejne 14 lat. Historia tego Collegu sięga XIII wieku, ciężko o bardziej prestiżowe miejsce w Oxfordzie. To ważne miejsce, przede wszystkim dlatego, że tutaj Mistrz po śmierci ukochanej żony w 1971 roku, otrzymał pokój i zamieszkał w jednym ze skrzydeł, przy Merton Street 21. Zmarł dwa lata później, jak żyć bez swojej wielkiem miłości?

Oxford miejsca zwiazane z literatura gdzie mieszkał Tolkien
slady Tolkiena w Oxfordzie
adres Tolkiena w oxfordzie. gdzie mieszkał tolkien

 

Bodleian Library

Broad St, Oxford OX1 3BG, Wielka Brytania

Nawet jeśli nie interesuje was J.R.R. Tolkien, to miejsce obowiązkowo trzeba odwiedzić. Biblioteka Bedleńska, to jedna z najważniejszych tego typu placówek na świecie, posiadająca w swoich labiryntach ponad 11 milionów tytułów, gromadzonych od 1602 roku. Każda książka wydana w Wielkiej Brytanii trafia tutaj obowiązkowo. Dla fanów Mistrza to bardzo ważne miejsce, bowiem w jej czeluściach znajduje się bardzo wiele oryginałów Mistrza. Rękopisów, manuskryptów oraz szkiców! Nie są one dostępne dla Wszystkich, ale czasem organizowane są wystawy specjalne, podczas, których można podziwiać niektóre zbiory.  Wsród wielu bardzo cennych okazów jest również, niezwykle ważne walijskie dzieło zbiór historii i poezji z XV wieku – czyli “Red Book of Hergest”. Ronald nie raz zaglądał do niego podczas swoich prac badawczych. Częścią otwartą dla wszystkich jest m.in Duke Humfrey’s Library. 


miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii
miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena

Radcliffe Camera (Biblioteka)

Radcliffe Sq, Oxford OX1, Wielka Brytania

Biblioteka Radcliffe Camera – to jedna z ikon miasta, jeden z najbardziej rozpoznawalnych budynków Oxfordzie. Tolkien, musiał mijać ją niemal każdego, prawdopodobnie była ona inspiracja dla książkowej wieży Saurona. Zbudowana w latach 1737- 1749, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych budynków miasta. Jaki ma związek z Tolkienem? Przede wszystkim Mistrz korzystał ze zbiorów zawartych w jej wnętrzu, wiec bywał jej bywalcem. 

miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena
miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena

Ogród botaniczny w Oxfordzie

To miejsce szczególnej wagi dla wszystkich fanów Mistrza, bowiem, tu przesiadywał najczęściej, tutaj zbierał myśli oraz tworzył. Jego ulubionym miejscem była wielka czarna sosna, która w wieku 215 lat została ścięta w 2014 roku. Nie da się ukryć, że wielu fanów upatruje w miłości Tolkiena do Sosny inspiracji do powstania Entów. Tutaj też znajduje się kamienna ława, zaskakująco podobna do tej w domu Elronda..

co zobaczyc w oxfordzie miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena
co zobaczyc w oxfordzie miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena

Magdalene Collage i Addison’s Walk

To istotne dla wszystkich poszukiwaczy śladów Tolkiena miejsce, znajduję się na terenie Magdalene Collage ( wejście jest płatna i można tu dostać się tylko w określonych ściśle godzinach). To jedna z lubionych tras spacerowych, która odbywał Ronald razem z C.s Lewisem oraz Hugo Dysonem. 

miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena
miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena

Ashmolean Museum

To bardzo ważne dla miłośników średniowiecza muzeum uniwersyteckie, ze zbiorami, które przyprawią o gęsią skórkę wszystkich fanów Tolkiena. Dlaczego? Znajdziemy ty bowiem późnośredniowieczne pierścienie, które wewnątrz ( niczym główny pierścień) posiadając inskrypcje.

miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena
miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena i harrego pottera
Ważne miejsce niegdyś znajdowała się tu Szwajcarska wieża – kolejne miejsce zamieszkania Ronalda
miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena

The Eagle and Child

The Eagle And Child , 49 St Giles, Oxford OX1 3LU, Wielka Brytania

Otwarte codziennie 12:00-23:00

Wielu Fanów Tolkiena, pierwsze swoje kroki w Oxfordzie kieruje ( w końcu to Anglia!) do Pubu! I to nie byle jakiego, bowiem przecinają się tu ścieżki wielkich pisarzy, artystów a tym tropem idąc i fanów wielkich literatów, którzy niegdyś spotykali się tutaj. Mowa oczywiście o Pubie Eagle And Child, którego klimat przypomina wszystkie inne angielskie puby, można tu zjeść prawdziwe angielskie śniadanie oraz dostać „ale” (angielskie piwo). Pub powstał juz w 1650 roku. 

Jaka historia wiąże się z tym miejscem? 

To tutaj Tolkien spotykał się z innymi literatami w nieformalnym stowarzyszeniu zwanym Inklingowie. Oprócz Tolkiena do stowarzyszenia należał m.in Cs Lewis oraz Owen Barfield, Adam Fox, Hugo Dyson, Robert Havard, Nevill Coghill, Charles Leslie Wrenn, Roger Lancelyn Green, James Dundas-Grant, John Wain, R.B. McCallum, Gervase Mathew, C.E. Stevens, J.A.W. Bennett, Lord David Cecil, Colin Hardie, Christopher Tolkien ( syn Ronalda) i Warren Warnie Lewis. Towarzystwo to spotykało się z niewielkimi przerwami od 1933 do 1962 rok, w prawie każdy wtorek.  Tolkien zaprzestał spotkań ok 1950 roku.

Tip: gdy będzie w środku, zwróćcie uwagę na kominek, to wokół niego wiszą pamiątki związane z stowarzyszeniem.

( zdjęcia pubu, robiłam telefonem i mam z nimi aktualnie trochę problemów, spokojnie w przewodniku się znajdą!)

adres Tolkiena. gdzie mieszkał tolkien . jak wygladał dom Tolkiena miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena
adres Tolkiena. gdzie mieszkał tolkien . jak wygladał dom Tolkiena miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena

Domy Tolkiena w Oxfordzie

Gdzie mieszkał Tolkien?  W oxfordzie znajdziemy kilka jego adresów. Najdłużej jednak mieszkał przy Northmoor Road pierwotnie pod numerem 22 poźniej 20. Tolkienowie przenieśli się ze względu na powiększającą się rodzinę. To zaciszna ulica w niedalekiej odegłosici od centrum. Można tutaj dojechać komunikacją miejską, spacer to opcja dla wytrwałych.

WAŻNE: to posiadłość prywatna, zamieszkała przez obcych ludzi. Uszanujcie proszę ich prywatność. Nie wchodźcie na posesję.

Grób Tolkiena – Wolvercote Cemetery

Banbury Road Oxford Oxfordshire OX2 8EE

Ostatni przystanek na trasie Tolkiena  to malowniczy, piękny cmentarz katolicki, znajdujący się w pewnej odległości od centrum. Najlepiej przyjechać tu po południu, wówczas niesamowite światło które przedziera się przez drzewa doda atmosfery tej chwili.  Na grobie Tolkiena znajdzie zapis, nawiązujący do najważniejszych bohaterów opowieści z Silmarillionu śmiertelnika Beren oraz Bogini Luthien, związanych z sobą na wieki wspaniałą miłością jak ta łącząca Ronalda i Edith. 


grób Tolkiena . Tolkien oxford adres Tolkiena. gdzie mieszkał tolkien . jak wygladał dom Tolkiena miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena
Grób Tolkiena Beren i Luthen  adres Tolkiena. gdzie mieszkał tolkien . jak wygladał dom Tolkiena miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena
taki skromny nagrobek wielkiego czlowieka

Na koniec – to dopiero początek!

Na ten moment to tyle, w ramach wstępu, w przewodniku czeka na Was znacznie więcej. Dajcie znać czy planujecie podróż śladem mistrza i ile razy czytaliście lub oglądaliście Władce Pierścieni?

Oxford miejsce spotkań fikcyjnych światów.

Tolkien to nie wszystko, można podążać tutaj śladem Carola Levisa – czyli Autora Alicji w Krainie Czarów jak i C.S Levisa czyli autora Narnii, a także Harrego Pottera, ale to juz tematy na inny wątek!

całuje i ściskam

Jess

sladem literatury Oxford
oxford sladem literatury adres Tolkiena. gdzie mieszkał tolkien . jak wygladał dom Tolkiena miejsca zwiazane z Tolkienem w Anglii, oxford sladem Tolkiena




This post has already been read 33710 times!

You Might Also Like